TEMA 17 (2º BACH): AS VARIEDADES DIALECTAIS. BLOQUES E ÁREAS DIALECTAIS. PRINCIPAIS TRAZOS FONÉTICOS, MORFOLÓXICOS E SINTÁCTICOS. O TEXTO DIALECTAL

A variación xeográfica (ou dialectal) é unha das posibles variacións que se dan na maneira de falar unha lingua. En realidade é moi difícil (ou imposible) establecer límites precisos entre os distintos dialectos, xa que as linguas forman un continuum no que van aparecendo uns fenómenos lingüísticos e morrendo outros. Así nos mapas dialectais vemos como se entrecruzan as liñas –isoglosas– que indican os límites dos fenómenos lingüísticos (poñamos por exemplo a gheada) pero non indican fronteiras ben definidas entre diferentes modos de falar unha lingua. No caso do galego podemos dicir que a unidade entre as diferentes variedades é moi grande e sempre é posible unha perfecta intercomunicación entre falantes de variedades diferentes e mesmo existe a conciencia de que a lingua que falan é a mesma. Por iso máis que falar de dialectos en galego debemos falar de bloques que agrupan falas con certas características similares:

    O bloque occidental: caracterizado polo seu carácter innovador.

    O bloque central: é o que menos características propias posúe e vén sendo unha gran área de transición onde morren as innovaciónns do bloque occidental e dan paso aos trazos máis conservadores do bloque oriental. É o que máis se asemella á lingua estándar.

   O bloque oriental: caracterizado por conservar trazos lingüísticos (conservadores) máis próximos ao latín vulgar.

Aquí podes ver un mapa máis completo:

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3e/Galician_linguistic_areas.PNG

Estes tres bloques posúen trazos fonéticos, morfolóxicos e léxicos comúns, pero a isoglosa considerada determinante para esta distinción é a que marca a diferente maneira de facer os plurais das palabras rematadas en -n : cans/cas/cais. Dentro deles distínguense ademais varias áreas que á súa vez comparten características semellantes, como se pode ver nos cadros que seguen:

 

A continuación tedes un enlace onde atoparedes exemplos de textos dialectais galegos de cada un dos bloques e áreas coa súa correspondente gravación sonora e transcrición escrita.

http://www.consellodacultura.org/arquivos/asg/anosafala.php

Todos os materiais gráficos utilizados neste post saqueinos de aquí: 

http://commons.wikimedia.org/wiki/Dialectology_of_galician_language

Grazas wikipedia!!