TEMA 18 (2º BAC): O GALEGO A FINAIS DO S. XX E PRINCIPIOS DO S. XXI: CARACTERÍSTICAS FUNDAMENTAIS, CONTEXTO HISTÓRICO E SITUACIÓN SOCIOLINGÜÍSTICA

 

TEMA 18 (2º BAC): O GALEGO A FINAIS DO S. XX E PRINCIPIOS DO S. XXI: CARACTERÍSTICAS FUNDAMENTAIS, CONTEXTO HISTÓRICO E SITUACIÓN SOCIOLINGÜÍSTICA

Resumo do marco lexislativo

Transición democrática española: 1975 morre Franco

Constitución de 1978

Desenvolvemento do Estado das Autonomías:

Estatuto de Autonomía de Galicia (1980)

Co-oficialización das linguas periféricas do estado nos seus respectivos territorios.

Lei de Normalización Lingüística (1983)

Regúlase e planifícase a introdución do galego na administración pública e no ensino.

Plan Xeral de Normalización da Lingua Galega (2004)

Decreto de Plurilingüismo (2009)

Este período coincide co final da ditadura de Franco e o inicio da transición a un réxime democrático que vai abrir unha perspectiva de cambio no papel das linguas das nacionalidades históricas: galego, vasco e catalán.

En 1978 apróbase a Constitución Española que recoñece a cooficialidade, xunto co castelán, das outras linguas españolas nos seus respectivos territorios e de acordo cos seus Estatutos. O Estatuto de Autonomía de Galicia apróbase en 1980 e nel recóllese que o galego é a lingua propia de Galicia e, de acordo coa Constitución, será cooficial co castelán. Os poderes públicos de Galicia, ademais de velar polo uso normal das dúas linguas, teñen a obriga de potenciar o emprego do galego na vida pública e facilitarán o seu coñecemento. A partir deste compromiso recollido no Estatuto, desenvólvese a Lei de Normalización Lingüística, aprobada no Parlamento Galego en 1983. Nesta importantísima lei regúlase a promoción e o uso da lingua galega na administración pública (Parlamento, Xunta de Galicia, concellos, xustiza, centros de ensino, toponimia, medios de comunicación públicos...). En xeral, pomos dicir que nos últimos 30 anos foise conseguindo un grao de normalización para o galego na vida pública bastante aceptable:

·       O galego está presente na documentación escrita e mesmo nas interaccións orais dos cidadáns coa administración local e autonómica.

·      Está máis ou menos aceptado como lingua do sistema de ensino (tanto como materia de estudo ou como lingua vehicular).

·      Existe unha radio e unha televisión pública que emiten integramente en galego.

·      Existe unha rica actividade cultural (literaria, artística) en galego.

·      Pouco a pouco, van cedendo os prexuízos que asociaban a lingua galega á ignorancia e á rusticidade, aínda que se reforzan outros como a súa inutilidade no mundo de hoxe ou a asociación a determinadas posturas políticas.

·      Aumentaron os comportamentos bilingües, tanto entre galego falantes como entre castelán falantes.

Porén, todos os implicados no proceso de normalización do galego admiten que estes indicios positivos conviven con moitas sombras que ameazan o éxito da recuperación total do galego na nosa sociedade:

·      Algúns sectores da vida pública móstranse aínda moi reticentes a aceptar con normalidade o uso do galego nas súas interaccións cos cidadáns: o mundo da xustiza, as forzas de orde pública (exército, garda civil), a igrexa (igrexas).

·      Os medios de comunicación privados (malia recibir cuantiosas axudas públicas) fan un uso case testemuñal da lingua galega e ademais asociado determinados estereotipos negativos.

·      O medio urbano continúa mostrándose refractario á lingua galega.

·      Dáse unha perda da transmisión interxeneracional da lingua: moitos pais galego falantes renuncian a ensinar aos fillos a súa lingua.

En 2004 o Parlamento de Galicia aproba por unanimidade o Plan Xeral de Normalización da Lingua Galega que pretendía dar un novo impulso á lingua galega no seo da sociedade galega. Cinco anos despois da súa aprobación por parte de todos os grupos políticos con representación parlamentaria, en 2009 rompeuse o consenso desde o Goberno galego para impulsar o actual Decreto de Plurilingüismo que pretende blindar os dereitos dos que non queren un avance significativo do galego na sociedade. Hai pouco máis dun mes, o Tribunal Superior de Xustiza de Galiza declarou nulos algúns artigos do Decreto de Plurilingüismo e aínda está pendente un recurso perante o Tribunal Constitucional interposto pola Real Academia Galega. A conclusión á que podemos chegar é que o consenso arredor do tema da lingua que imperou nos últimos 30 anos rompeuse e agora asistimos a un radicalización das posturas tanto por parte dos partidarios dunhas medidas máis radicais que fagan efectiva a normalización como por parte dos que sempre foron reacios e mesmo belixerantemente contrarios a calquera cambio de estatus para a lingua galega: a polémica segue moi viva.