TEMA 21 (2º BAC): A LITERATURA A FINAIS DO S. XX E PRINCIPIOS DO S. XXI. O TEATRO: O TEATRO DOS 80 E DOS 90. DRAMATURGOS, TENDENCIAS E COMPAÑÍAS ACTUAIS MÁIS RELEVANTES

 

TEMA 21 (2º BAC): A LITERATURA A FINAIS DO S. XX E PRINCIPIOS DO S. XXI.

O TEATRO: O TEATRO DOS 80 E DOS 90. DRAMATURGOS, TENDENCIAS E COMPAÑÍAS ACTUAIS MÁIS RELEVANTES

O proceso de normalización da cultura galega auspiciada polas institucións públicas que arrinca do Estatuto de Autonomía vai beneficiar dunha maneira moi especial ao teatro, o xénero que precisa dunha infraestrutura cultural máis complexa para a súa existencia.

O camiño cara á profesionalización do sector parte dalgúns dos protagonistas do Grupo Abrente, como dixemos nun tema anterior, que apostan pola formación necesaria para a posta en escena e pola creación de textos drámaticos: Manuel Lourenzo xunto con Francisco Pillado Mayor crean en 1978 na Coruña a Escola Dramática Galega e, pouco despois, ven a luz os Cadernos da Escola Dramática Galega, que publican textos teatrais, tanto traducións de autores internacionais como de novos dramaturgos galegos. Dous anos máis tarde, 1980, na mesma cidade fundan a Compañía Luís Seoane que contou cunha sala de representacións propia e estable: a Sala Luís Seoane.

En 1984 créase desde as institucións culturais do Goberno Galego o Centro Dramático Galego (CDG) que ten como finalidade promover a normalización e profesionalización do teatro en galego: representando obras de autores galegos e internacionais en galego e favorecendo a publicación de textos dramáticos mediante convenio con editoriais.

Nestes anos, da mesma maneira que aconteceu para a poesía e para a narrativa, é importante o impulso á creación dos premios: Premio Álvaro Cunqueiro mantido polo IGEM desde 1988 ou Premio Rafael Dieste creado pola Deputación da Coruña en 1991, entre outros.

Ademais dos dramaturgos da xeración anterior (entre os que destacabamos a Roberto Vidal Bolaño, Manuel Lourenzo e Euloxio Ruibal), xorde nos anos 80 unha importante xeración de novos autores arredor da Escola Dramática Galega da Coruña e do Premio de Teatro Breve da Escola Dramática Galega: Miguel Anxo Fernán Vello, Inma Souto, Luísa Villalta, Xoán Guisán, Gustavo Pernas... Todos eles caracterízanse por facer un teatro de fondo lirismo e simbolismo, evitar o realismo chegando a unha certa tendencia á abstracción (os personaxes son máis máscaras ca individuos). A este grupo pertence tamén Xesús Pisón quen posúe unha personalidade propia ben diferenciada afastada do gusto cultista e do simbolismo predominante dos anteriores. Pisón fai en O pauto un teatro que entronca coa tradición popular, esperpéntica e carnavalesca para realizar unha crítica social ácida.

A profesionalización conseguida durante esta época fixo posible a aparición de compañías estables, moitas delas aínda moi activas: Sarabela Teatro, Teatro do Morcego, Matarile Teatro, Teatro do Atlántico, etc.

Nos anos noventa consolídase o teatro en galego como unha opción viable economicamente o cal dá como resultado a continuidade creativa e a asociación de autores a determinadas compañías: os textos dramáticos son creados en función da representación e adaptados ás posibilidades dunha compañía. Moitas veces os autores son ao mesmo tempo directores ou actores das compañías nas que traballan. Aparecen tamén os textos dramáticos de autoría compartida e tamén unha certa secundarización do textos a prol da escenificación, de maneira que en ocasións nin sequera se trata dun texto fixado nin pensado para a súa edición (sucede así coas producións da compañía Artello ou Chévere, por exemplo). Aínda así, nos últimos anos e grazas ao papel dos premios á literatura dramática, xurdiron autores moi interesantes que prestan unha gran atención á elaboración de textos dramáticos de coidada estrutura e linguaxe ben traballada:

Miguel Anxo Murado: A grande noite de Fiz (1994)

Xabier Lama: O peregrino errante que cansou ao demo (1993)

Raúl Dans: Matalobos (1993), Lugar (1994)

Cándido Pazó: Raíñas de pedra (1994)

Rubén Ruibal: Limpeza de sangue (2005) Premio Cunqueiro e Nacional de Arte Dramática.

En definitiva, hoxe en día temos numerosas compañías profesionais de teatro en galego, existe un circuito estable de teatros dependente das axudas públicase prodúcense textos de calidade e espectáculos que logran suscitar o interese do público. A actual crise económica e a paralización de certas políticas públicas de apoio a manifestacións culturais tan complexas e custosas como esta poden provocar de novo, como xa sucedera na posguerra, a perda desta rica e, a estas alturas xa consolidada, tradición teatral.