TEMA 4 (2º BAC): A LITERATURA DO 1º TERZO DO S. XX. A XERACIÓN ANTRE DOUS SÉCULOS

TEMA 4 (2º BAC): A LITERATURA DO 1º TERZO DO S. XX 

4.1. Un 2º Rexurdimento literario

Ao longo do 1º tramo do s. XX o Rexurdimento literario iniciado no s. XIX vai experimentar un importante impulso. Convocados pola potente mensaxe das Irmandades da Fala, varias xeracións de escritores con moi diferentes concepcións literarias conflúen nesta época gravitando, como di o estudoso Méndez Ferrín, arredor da Xeración Nós.

Cómpre insistir na eficacia organizativa das Irmandades da Fala: creación de filiales da organización en moitas vilas e cidades galegas, a capacidade para entusiasmar a un importante sector da intelectualidade galega co seu proxecto cultural e político (reivindicar a lingua galega implicaba tamén articular un modelo de sociedade galega en que estas reivindicacións tivesen sentido), crear canles culturais para difundir os seus ideais: xornais, revistas, editoriais, seminarios... e, tamén, no deseño coherente dun plan de actualización da cultura galega. Nada disto sería posible sen o compromiso absoluto co proxecto dos membros da Xeración Nós, un grupo de homes cunha boa formación cultural, ben informados das últimas tendencias artísticas europeas e con vocación para asumir o liderato que se precisaba para que funcionase esta inxente tarefa de construción cultural e política.

4. 2. A Xeración “Antre dous séculos” e os escritores ligados ás Irmandades

Deste xeito teriamos a Xeración “Antre dous séculos” formada polos escritores máis vellos, sen vencellos de grupo, virados cara á estética do século XIX, dominada polo costumismo e un intimismo imitador do iniciado por Rosalía. A organización do nacionalismo a través das Irmandades e o contacto coa Xeración Nós proporcionoulles o coñecemento dos poetas saudosistas portugueses que han de influír moito na obras dos principais poetas desta xeración: Ramón Cabanillas e Antonio Noriega Varela.

–Poesía:

Ramón Cabanillas: considerado o mellor poeta da xeración, recoñecido como o “sucesor de Curros Enríquez”. Pasa dunha etapa de poesía cívica e combativa a outra onde predomina a creación de universos poéticos impregnados de idealismo, simbolismo e saudosismo que deixan ver un coñecemento profundo destas correntes da poesía europea finisecular.

No desterro (1913)

Vento mareiro (1915)

Da terra asoballada (1917)

Na noite estrelecida (1926)

A rosa de cen follas (1927)

Noriega Varela: o costumismo descritivo do 1º libro vai evolucionando no seu 2º libro (e en sucesivas edicións) a unha poesía influída pola filosofía franciscana (culto polo pequeno e a humilde beleza das cousas sinxelas) e formalmente debedora da poesía saudosista portuguesa con pretensións de facer unha poesía cultista.

Montañesas (1904) revisado e reeditado (1910)

Do ermo (1920)                 “        “           (1929), (1946)

–Prosa:

Francisca Herrera Garrido: É a 1º muller que publicou unha novela escrita en galego. Gran admiradora de Rosalía, a súa obra está dominada polo costumismo decimonónico. Foi a 1ª escritora membro da Real Academia Galega, pero unha especie de boicot interno impediu que chegase a ler o discurso de entrada.

Néveda (1920)

Xosé Lesta Meis: É un escritor ligado ás Irmandades da Fala, máis novo ca os anteriores, coetáneo da Xeración Nós, pero cunha traxectoria vital e uns intereses literarios diferentes. De formación autodidacta, súa narrativa é testemuñal e de feitura sinxela: a emigración que el experimentou, as lembranzas da aldea son os temas que trata:

Estebo (1927)

–Teatro: O teatro era un dos entretemento favoritos das clases burguesas urbanas e, como tal, podía ser un medio excelente de recuperación para a o galego. Xa os escritores rexionalistas intentaran crear unha Escola Rexional de Declamación en 1903 que formase actores para poñer en escena as obras escritas por eles.

Lugrís Freire:

A ponte (1903)

San Luís Romero:

O fidalgo (1918)

As Irmandades da Fala reavivan este interese teatral e dan un paso adiante coa creación do Conservatorio Nazonal de Arte Gallego en 1919 e estimulan entre os escritores  membros da organización a creación de obras de calidade e carácter “pedagóxico” que axudasen a romper con certos tópicos asociados ao galego (lingua de clase baixas e ambiente rurais, etc) e a difundir a historia de Galicia.

Ramón Cabanillas:

A man da santiña (1921)

Antón Villar Ponte e R. Cabanillas:

O mariscal (1926)